Vâng, xin lỗi nếu như tôi có hơi quá lời về bài viết này của ông Vương Sóc.
Tuy không dám ngạo mạn so sánh mình với Kim Dung Kim lão gia, nhưng tôi cũng đã từng tập tành viết vài dòng, và cũng đã từng nhận những góp ý với văn phong mang hơi hướng flame (chê tơi bời hoa lá, gọi tôi là lố bịch, truyện của tôi là thảm họa, vớ vẩn, blah blah,... Nhưng tôi lúc nào cũng cười xòa (cái này đôi lúc hơi ... không đúng một chút) mà tiếp nhận những ý kiến đóng góp đó. Không phải vì tôi thèm + thiếu sự đóng góp. Nhưng là bản thân tôi luôn tôn trọng những con người có tâm huyết với văn học, nhất là với dòng văn học đang bị người ta cho là "bạo lực" và cấm như võ hiệp ngày nay.
Những con người có TÂM HUYẾT với văn học như vậy, theo tôi, mới có QUYỀN phê bình về võ hiệp xưa và nay. Không dám nói cứ tâm huyết thì phải là một bài viết dài lẵng nhẵng, toàn khen với khen, hoặc khen bảy chê ba. Bởi tôi sẵn sàng tiếp nhận một bài phản hồi chỉ toàn vạch lỗi sai và bới móc đến tận góc rễ của truyện (xin không dùng từ "tác phẩm" cho mấy dòng rác của tôi), nhưng với điều kiện là bài viết phải nhắm vào truyện mà nói, nhằm vào những lỗi sai cụ thể của truyện mà đâm thọc. Chém làm sao để khi đọc xong, tôi mặc dù đôi lúc có nóng mặt mà đập bàn phím, nhưng mấy ngày sau bình tĩnh xem lại thì có thể vạch ra phuơng hướng và lấy được kinh nghiệm để lần tiếp theo viết tốt hơn nữa.
Đó gọi là GÓP Ý.
Quay lại với bài viết của ông Sóc.
Ngay từ đầu, ông đã tự nhận rằng: những năm 80, ông là một con người "kiêu ngạo" và có những suy nghĩ "ngu ngốc" theo kiểu
Tức là ta đã nhìn thấy rõ ràng: ngày trước, ông vốn là một con người có cái nhìn vô cùng cực đoan về mặt chính trị. Mà ai trong chúng ta cũng phải công nhận là CỰC ĐOAN vốn chẳng phải mọt chuyện tốt lành gì, ở bất cứ nơi đâu.những thứ của các tác gia Đài Loan, Hồng Công đều không thuộc dòng văn học chính thống. Tác phẩm của họ chỉ có 2 loại lớn : tình ái và kiếm hiệp. Một thì tình cảm ướt át tràn trề, một thì bịa đặt loạn xị ngậu. Nhất là kiếm hiệp, vốn là một loại tiểu thuyết cũ
Không ngờ ông lại mang cả cái quan niệm cực đoan về chính trị đó vào VĂN HỌC, ở đây không nói về các đề tài chính trị, nhưng, một QUAN NIỆM cực đoan về bất cứ một lĩnh vực nào đó, cũng đã là 90% không mấy tốt đẹp, nhất là với một lĩnh vực vô cùng nhạy cảm như chính trị.
Quay lại với bài viết của ông.
Ta không rõ ông đã "trưởng thành" kiểu nào trong khoảng chục năm qua, nhưng tới cuối bài (ở một thời điểm không rõ, nhưng chắc chắn phải sau những năm 80), ông lại “phán” thêm một câu khiến ta phải cau mày mà tự hỏi: “Thế lão đã tự rút ra những gì trong khoảng mười mấy năm qua?” :
Điều này có nghĩa là sao? Thứ nhất, cái cơ bản cần nói tới, phải là sai về cấu trúc của toàn văn bản. Thường khi mở đầu một văn bản mà có câu “từ ...” “ngày đó,...” , thì như một định luật đã hình thành sau hàng vạn vạn bài viết khác nhau, cuối bài cũng phải có một nhận định khác so với đầu bài. Nhận định này có thể không hoàn toàn đối nghịch hay khác biệt với ý của đầu bài, nhưng nhất định phải khác, để chứng tỏ về sự thay đổi của sự vật, sự việc đang được nói tới, mà ở bài này là tư tưởng của chính ông Sóc.Nền nghệ thuật mà giai cấp tư sản TQ có thể đẻ ra về cơ bản đều mục ruỗng, họ có thể học tập thứ mới nhất, nhưng thế giới tinh thần thì mãi mãi chìm đắm say mê trong giấc mộng phồn hoa cũ rích ngày xưa
Thế mà ngay từ đầu (tức khoảng thời gian những năm 80), ông đã mang một khái niệm nặng nề về VĂN HỌC VỚI CHÍNH TRỊ, sau một khoảng thời gian, ông tiếp tục bảo thủ cách suy nghĩ của mình. Ở những năm 80, ông cho rằng: “những thứ của các tác gia Đài Loan, Hồng Công đều không thuộc dòng văn học chính thống.”
Thì tới thời điểm của bài này, ông cũng không khá hơn được một chút nào khi nói: “Nền nghệ thuật mà giai cấp tư sản TQ có thể đẻ ra về cơ bản đều mục ruỗng”.
=> Xin hỏi chính ông, có sự thay đổi nào trong suy nghĩ của ông từ những năm 80s cho đến thời điểm của bài viết này? Hay chẳng qua đó vẫn chỉ là quan điểm cứng nhắc, cực đoan về mặt chính trị đem áp đặt vào văn học của ông? Mà nếu đã như vậy, thì tại sao khi viết bài này, ông lại không dùng mốc thời gian hiện tại, của cái suy nghĩ hiện tại để nói, mà lại dùng một cấu trúc kỳ ... quái như vậy?
Ông bà ta đã có câu: “Vơ đũa cả nắm”, với ý răn dạy con cháu không được “vơ đũa cả nắm”, bởi vì với kinh nghiệm đúc kết hàng ngàn năm của mình, tổ tiên đã hiểu: cứ hễ “vơ đũa cả nắm” là chắc chắn phải sai lầm. Vậy thì ta nghĩ sao khi từ những năm 80, với “khả năng văn học” tài tình của mình, ông Sóc đã đủ “trình” để quy kết toàn bộ nền văn học của các tác giả Đài Loan, Hồng Kông đều là những “thứ” này “thứ” nọ, đều không phải là “Văn học chính cống”. Có thể ông là Lord-of-the-Pure-Literature của toàn bộ văn học trên thế giới chăng? Vậy thì có thể hiểu “văn học chính cống” theo quan niệm của ông có nghĩa là “nền văn học non-Taiwan, non-HongKong”. => Tức là quan niệm của ông về văn học chính thống là dựa vào ... vị trí địa lý.
Một thời gian sau, ông lại tiếp tục thể hiện cái “trình” bao quát của mình qua câu kết: “Nền nghệ thuật mà giai cấp tư sản TQ có thể đẻ ra về cơ bản đều mục ruỗng”. Một câu nói sặc mùi chính trị, phân biệt giai cấp. Mà xin nói thẳng, nghệ thuật chú trọng đến phân biệt giai cấp, là thể loại nghệ thuật “cao cấp” như thế nào? “Nhân đạo”, “nhân văn” như thế nào?
Xin lỗi nếu tôi không kiềm chế được từ ngữ của mình, nhưng văn học thế quái nào mà lại được phân loại về mặt trình độ, chất lượng qua ... vị trí địa lý, qua lăng kính của chính trị?
Có thể nhìn thấy rõ ràng, cái sai của bài này không chỉ bắt nguồn từ tư tưởng lệch lạc của một bộ phận những người “kiêu ngạo”, “ngu ngốc” (nguyên văn của từ dùng trong bài), mà còn sai lệch ở chính thao tác lập luận phản biện của tác giả.
Đến một học sinh trung học cơ sở ngày nay, khi vừa bước chân vào lớp 6, đã được thầy cô giáo hướng dẫn rất kỹ càng về cách làm một bài văn phân tích, biện luận, nếu cao cấp hơn thì được học về phản biện. Nhưng tựu trung, cái mấu chốt ở những văn bản này, đó là phải đưa ra ít nhất là 1 dẫn chứng cho mỗi một luận điểm của mình, và dẫn chứng càng rõ ràng, thuyết phục bao nhiêu thì giá trị của bài viết càng tăng lên bấy nhiêu (theo những gì tôi được học ngày trước thì “giá trị cao” trong văn học nhà trường đồng nghĩa với “điểm cao”, nên xin phép thay đổi từ ngữ của giáo viên để hợp với ngữ cảnh trong bài này).
Vậy mà từ đầu tới cuối bài, (không rõ được là phân tích hay phản biện) của nhà-văn-thứ-3-sau-Lỗ-Tấn, Kim-Dung này, tôi chưa thấy được một ý nào có thể tạm gọi là “dẫn chứng cụ thể”, chưa dám bàn đến độ rõ ràng, thuyết phục của dẫn chứng ấy.
Ta tạm “lẩy” một ý ra khỏi bài của ông
“Một người nói : cách tạo dựng nhân vật trong tiểu thuyết kiếm hiệp của Kim Dung khác với kiếm hiệp kiểu cũ, trong tiểu thuyết kiếm hiệp cũ căn bản không thể xuất hiện được những nhân vật như Vi Tiểu Bảo, Đoàn Dự, gần với phản anh hùng trong tiểu thuyết hiện đại”
Ý này vốn nằm trong đoạn trưng ra những điểm cần phản biện của ông Sóc, tức là ông phản biện. Vậy thì tại sao ông lại không đưa ra dẫn chứng, lý lẽ xác đáng chứng minh câu đó là sai, hay là ông phủ nhận những nhân vật như Vi Tiểu Bảo, Đoàn Dự là anti-heroes, hay ông phủ nhận luôn cả những nhân vật anti-heroes?
Vậy xin hỏi ông, những hình tượng anti-heroes như Wolfverine, Hulk của Marvel có được thế giới công nhận và yêu thích không? Vậy thì một lão già những năm 50s của thế kỷ XX như Kim Dung lại có thể kiến tạo nên được nhân vật đến tận thế kỷ XXI, người ta vẫn còn, (và một số người) mới bắt đầu yêu thích. Như vậy thì Kim Gia há chẳng xứng với hai chữ “siêu việt” (đi trước thời đại) sao?
Ta thử xét đoạn này của ông:
“Cốt truyện và nhân vật thế nào, bây giờ tôi cũng chẳng nhớ ra nữa, chỉ để lại một ấn tượng là tình tiết trùng lặp, hành văn lòng thòng, các nhân vật cứ gặp nhau là choảng nhau, lẽ ra một câu là đủ nói rõ thì lại cứ không nói cho rõ, hơn nữa choảng nhau mà chẳng ai diệt được ai, nhất định là cứ mỗi lần đến lúc sắp có án mạng thì từ trên trời rơi xuống một kẻ ngáng lại. Toàn bộ nhân vật đều có những mối thâm thù đại hận loạn xị ngậu, mọi tình tiết câu chuyện đều dựa trên cái đó mà triển khai. Như thế thì có gì mới lạ nhỉ ? Những thứ tiểu thuyết cũ của Trung Quốc đều theo con đường ấy cả, nói cho đến cùng là chuyện báo ứng nhân quả..”
Đoạn trên, rõ ràng ông chỉ toàn là đưa ra những nhận xét phiến diện, xuôi chiều, mà nếu nói theo kiểu của tôi, tức là những nhận xét suông, xét trên giá trị của một đoạn văn phản biện, là hoàn toàn vô giá trị.
Không có dẫn chứng.
Ông không thể nói được, tại sao ông lại đi đến cái ý tưởng là “các nhân vật cứ gặp nhau là choảng nhau”, rồi “Lẽ ra một câu là đủ nói rõ thì lại cứ không nói cho rõ, hơn nữa choảng nhau mà chẳng ai diệt được ai, nhất định là cứ mỗi lần đến lúc sắp có án mạng thì từ trên trời rơi xuống một kẻ ngáng lại.” , cộng với “Toàn bộ nhân vật đều có những mối thâm thù đại hận loạn xị ngậu, mọi tình tiết câu chuyện đều dựa trên cái đó mà triển khai” mà lại không nói được, dẫn chứng được, dù chỉ là một ý cho cái lập luận suông ấy của ông. Vậy thì thử hỏi, ai tin ông? Ai có thể tin ông được đây, khi mà ông chỉ nói khơi khơi như thế, rồi đi đến cái kết luận “Như thế thì có gì mới lạ nhỉ ? Những thứ tiểu thuyết cũ của Trung Quốc đều theo con đường ấy cả, nói cho đến cùng là chuyện báo ứng nhân quả.”. Điểm nực cười nhất là kết luận của ông cũng chẳng có cơ sở vững chắc gì sất, vậy mà đọc lên nghe vẫn đao to búa lớn, vẫn với cái kiểu bao quát, quy kết toàn bộ thành tựu của một khoảng thời gian dài đằng đẵng trong quá khứ, giọng điệu bề trên, phán xét.
Vậy thì xin phép hỏi ông, ông không đưa được ra dẫn chứng, lý lẽ cụ thể, chắc chắn, thì làm sao có người nghe ông được, trừ những kẻ ba phải, những kẻ không ưa văn học Võ hiệp nói chung và Kim gia nói riêng?
Hay là ông ngang hàng với Phật Tổ, với toàn bộ hệ thống tư tưởng thuần Đông Phương của Nhà Phật, vốn coi trọng “chuyện báo ứng nhân quả”, theo như lời của ông, mà có thể thoải mái coi “chuyện báo ứng nhân quả” là thứ mau hủ nát, không thích hợp để đem vào cuối truyện như một mô típ chung giúp con người ta hướng thiện, hành thiện nhiều hơn?
Có lẽ bạn ông đã nói đúng: “ông mới xem nửa cuốn, chưa có quyền phát ngôn.” Cũng giống như tuổi làm con trong gia đình, chỉ mới 15,16, mới bắt đầu “trưởng thành” được một chút, đã đòi này đòi nọ, yêu sách này yêu sách kia với cha mẹ, trong khi đầu óc còn nông cạn kém suy nghĩ, chưa đi hết được phân nửa đường đời. Làm một công việc còn dang dở, chưa đi được đến đâu, đã chán nản mà bỏ cuộc, lại có quyền phê bình về công việc đó sao?
Hay như là ông nói: “Một món ăn ngon hay không, đâu cần ngốn hết mới có thể nhận xét được ?” Hai cái này vốn là hai phạm trù khác nhau, ông Sóc ạ. Món ngon mà “đâu cần ngốn hết mới có thể nhận xét được” như ông nói, theo tôi, chỉ có thể là những món hầm bà lằng, nấu trộn loạn xạ như kiểu cháo lòng, những món “mì ăn liền” đại loại như hamburger, hot dogs, pizza. Bởi vì những món ấy nấu theo kiểu công nghiệp, hoàn toàn không có tính thẩm mỹ, và chỉ “ngon” đối với một số người như ông, hoặc những kẻ béo phì quá độ do bạ gì cũng ngốn mà thôi. Những món như thế, toàn bộ đều như nhau cả. Nghĩa là đầu này của bát cháo lòng, của cái Hamburger, Hotdogs, Pizza cũng y chang đầu kia, xoay kiểu nào cũng có thể ăn được “ngon” theo như từ ngữ của ông. Cho nên mới không cần phải xác định đầu đuôi, bạ đâu cũng ngốn vào được cho đầy bụng rồi phán “ngon” như lời ông nói.
Ông thử xếp bánh pudding thành một cái tháp thật cao, rồi xắn toàn bộ phần bánh tầng cuối cùng mà ăn xem thử toà tháp có đổ hay không, rồi hẵng nói đến chuyện đầu đuôi, hay đúng hơn là “đâu cần ngốn hết mới có thể nhận xét được?” Hiển nhiên là trừ trường hợp ông là Thánh, là Thần, chỉ cần nhìn hay động chạm một chút cũng biết được toàn bộ món ngon, sách hay hoặc người tốt xấu.
(Xin được tạm dừng bài ở đây, vì đã hơi dài, và lý do cá nhân không cho phép, hy vọng sẽ được tiếp tục vào một ngày không xa)
TTV Translate - Ứng dụng convert truyện trên mobile